درس دوم: صفويان (2
شاه عباس، مشهورترين پادشاه صفوي:

سلسله ي صفوي را شاه اسماعيل تأسيس كرد. شاه تهماسب آن را تثبيت نمود و شاه عباس قدرتمند ساخت. شاه عباس پنجمين پادشاه صفوي است. هنگامي كه به پادشاهي رسيد ازبكان، عثماني ها و پرتغالي ها قسمت هايي از مرزهاي ايران را تصرف كرده بودند. سرانجام شاه عباس نوه ي شاه تهماسب توانست به كمك بعضي از سران قزلباس به سلطنت برسد. شاه عباس پس از منظم ساختن اوضاع داخلي با عثماني ها از در صلح درآمد و حتي قسمت هايي از غرب و شمال غرب ايران را به آنان واگذار كرد. او بدين ترتيب توانست شكست بسيار سختي بر ازبكان وارد سازد.
پس از سركوب ازبكان شاه عباس براي جنگ با عثماني نقشه كشيد. يكي از وقايع مهم شاه عباس جنگ با استعمارگران پرتغالي است. پرتغالي ها كه ابتدا به ظاهر براي تجارت به خليج فارس آمده بودند پس از چندي با استفاده از كشتي هاي خود جزاير بحرين و هرمز و نيز بندر گمبرون را تصرف كردند. براي اخراج پرتغالي ها سپاه شاه عباس ابتدا جزيره ي بحرين و بندر گمبرون را آزاد ساخت. از آن پس، اين بندر بندر عباس ناميده شد. دوره ي شاه عباس زمان اوج قدرت صفويان است. او علاوه بر پيروزي هاي خارجي‏، در داخل كشور نيز كارهاي متعددي انجام داد.

  ضعف و سقوط دولت صفوي:

پس از شاه عباس چهار پادشاه ديگر بر تخت سلطنت تكيه زدند كه بيشتر آن ها افرادي ضعيف و نالايق بودند. در زمان حكومت آنان از قدرت دولت صفوي كاسته شد و سرانجام به سقوط كامل سلسله ي صفوي انجاميد. بطور كلي دلايل ضعف و سپس سقوط سلسله ي صفوي را مي توان چنين خلاصه كرد:
1- پادشاهان صفوي پس از شاه عباس، براي اداره ي كشور تربيت نشده بوند و بيشتر وقت خود را در كاخهاي عيش و نوش مي گذراندند.
2- آنان اغلب افرادي مستبد و خونريز بودند و نزديكان خود و بزرگان كشور را از بين مي بردند.
3- به خاطر ضعف و بي لياقتي اين پادشاهان، درباريان سودجو و ظالم شروع به سوءاستفاده از قدرت كردند. از مردم ماليات هاي سنگين گرفتند، درنتيجه كشور دچار هرج و مرج شد.
سقوط دولت صفوي در زمان شاه سلطان حسين به وقوع پيوست. در زمان سلطنت او افغان ها كه جزو مردم ايران بودند دست به شورش زدند و به اين علت كه در اواخر حكومت صفوي گرگين خان، حاكم قندهار، شروع به ظلم و ستم به افغان ها نمود؛افغان ها به رهبري يكي از رؤساي خود به نام محمود دست به شورش زدند و از راه كوير به سوي اصفهان حركت كردند و اصفهان محاصره شد. اين محاصره ماه ها به طول انجاميد. سرانجام شاه سلطان حسين به دليل وضعيت بد مردم ناچار به تسليم شد و دروازه هاي شهر را باز كرد و پس از رفتن به اردوگاه محمود، سلطنت را تقديم كرد و محمود افغان با غارت مردم بر شهر مسلط شد.  

  روابط ايران با كشورهاي اروپايي در زمان صفويان:

در دوره ي صفوي ، ايران و كشورهاي اروپايي با يك ديگر رابطه ي گسترده اي برقرار كردند. يكي از علل ايجاد اين رابطه جنگ هاي عثماني با ايران و دولت هاي اروپايي نظير اسپانيا بود. دليل ديگر رقابت هاي تجاري، سياسي و نظامي دولت هاي اروپايي با هم ديگر بود كه باعث مي شد هر كدام از آن ها بكوشد تا توجه ايران را به خود جلب كند. علاوه بر اسپانيا، در اين زمان ميان ايران و انگليس فرانسه و هلند نيز روابطي وجود داشت. د ر اين دوره تحولات سياسي – اجتماعي در اروپا در جريان بود كه بر سرنوشت كشور ما نيز اثر گذاشت.  

  دولت و اداره ي كشور:

در رأس دولت صفوي پادشاه قرار داشت. بعداز پادشاه صدراعظم بود كه اعتماد الدوله ناميده مي شد. فرماندهان نظامي نيز از مقامات مهم بودند كه مستقيماَ از پادشاه دستور مي گرفتند. بنيان نيروي نظامي صفويان تا زمان شاه عباس و قبل از تشكيل نيروي منظم بر جنگجويان قزلباش بود. پس از آن كه در اواخر دوره ي صفوي فرماندهان نظامي به جمع آوري مال و كسب قدرت و راحت طلبي روي آوردند. دولت ايران ناتوان شد و به همين دليل نتوانست در مقابل افغان ها مقاومت كند.  

  فعاليت هاي اقتصادي:

در دوره ي صفويان تجارت داخلي و خارجي ايران گسترش فراوان يافت. احداث راه ها و كاروان سراها، برقراري امنيت و يكسان نمودن واحدهاي اندازه گيري (وزن، پول و ..) ازجمله عوامل رونق تجارت در اين زمان بودند. تجارت خارجي ايران در آن زمان بيشتر با كشورهاي چين، هند و كشورهاي اروپايي بود. مهم ترين صادرات ايران ابريشم، گلاب، قالي، خشكبار بود. درمقابل اسلحه و برخي كالاهاي ديگر به ايران وارد مي شد. در اين دوره كشاورزي توسط روستاييان و دامداري توسط عشاير انجام مي شد. در شهرهاي بزرگ نيز صنعت رواج يافت.ازمهم ترين كارخانه هاي اين زمان، كارخانه هاي توپ سازي و ابريشم بافي بود.

  هنر و دانش:

دوره ي صفويان يكي از دوره هاي درخشان در تاريخ هنر و معماري ايران است. علم نيز در اين دوره رونق داشت. پايتخت صفويان اصفهان بود كه هنوز بناهاي بسياري را از اين عصر به يادگار دارد. معماري، نقاشي و خطاطي و كاشي كاري ازجمله هنرهاي مهم اين روزگار بودند. علوم مذهبي نيز در اين دوره بسيار مورد توجه قرار گرفت و بزرگاني نظير ميرداماد و شاگردش ملاصدرا فيلسوف نامدار شيخ بهايي علامه ي مجلسي با تأليف كتاب هاي متعدد خدمات علمي ارزنده اي به اسلام انجام دادند.  

  پرسش از متن درس 2:
1- سلسله صفوي را شاه .....تأسيس كرد، شاه .....آن را تثبيت نمود و شاه...... آن سلسله را قدرتمند ساخت.

ج: اسماعيل – تهماسب – عباس  

  2- چرا در آغاز پادشاهي شاه عباس، ازبكان، عثمانيان و پرتغالي ها قسمت هايي از مرزهاي ايران را تصرف كرده بودند؟

ج: زيرا پس از شاه تهماسب اوضاع كشور به خاطر كشمكش ميان جانشيان او دگرگون و نابسامان شده بود و راه را براي سركشي قزلباش ها و حمله عثماني ها و ازبكان به ايران باز شده بود.  

  3- چرا شاه عباس قزلباش ها را سركوب كرد؟

ج: شاه عباس آماده جنگ با عثماني شد، به همين منظور به كمك انگليسي ها به ساختن توپ و تفنگ پرداخت و با استفاده از توپ، سپاه ايران جنگ با عثماني را آغاز كرد.  

  4- پس از سركوب ازبكان، شاه عباس چه كرد؟

ج: او براي برقراري نظم و افزايش قدرت خود به سركوب قزلباش هاي سركش پرداخت.  

  5- اقدامات شاه عباس را بنويسيد؟

ج:
سركوب قزلباش ها
سركوب ازبكان
جنگ با عثماني ها
كمك گرفتن از انگليسي ها براي ساختن توپ و تفنگ
جنگ با استعمارگران پرتغالي  

  6- نام قبلي بندرعباس چه بود و از چه زماني بندرعباس نام گرفت؟

ج: بندر گمبرون – در زمان شاه عباس براي اخراج پرتغالي ها ابتدا سپاه ايران جزيره بحرين و بندر گمبرون را آزاد ساخت و از آن پس، اين بندر، بندرعباس ناميده شد.  

  7- رابطه ايران و كشورهاي اروپايي در دوره صفوي چگونه بود؟ چرا؟

ج: در دوره صفوي ، ايران و كشورهاي اروپايي با يك ديگر رابطه نزديكي برقرار كردند و يكي از علل ايجاد اين رابطه جنگ هاي عثماني با ايران و دولت هاي اروپايي بود.  

  8- بعداز پادشاه......بود كه.......نيز ناميده شد.

صدراعظم – اعتماد الدوله  

  9- چند تن از دانشمندان زمان صفوي را نام ببريد؟

ج: ملاصدرا، شيخ بهايي و علامه مجلسي  

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: